Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

with water

  • 1 aquatus

    ăquātus, a, um, P. a. [as if from aquo, āre], mixed with water; hence, watery, thin:

    lac vernum aquatius aestivo,

    Plin. 28, 9, 33, § 124; so Sen. Q. N. 1, 3 fin.; Pall. 4, 1:

    vinum aquatissimum,

    Aug. Conf. 6, 2.— Adv.: ăquātē, with water, by the use of water; comp.:

    temperare aliquid aquatius,

    Plin. Val. 1, 10.— Sup.:

    aquatissime vinum temperare,

    Cael. Aur. Tard. 1, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > aquatus

  • 2 stagnantia

    1.
    stagno, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [id.].
    I.
    Neutr.
    A.
    Lit., to form a pool of standing water, to stagnate, be stagnant (mostly poet. and in post-Aug. prose; not in Cic.; cf.

    redundo): stagnans Nilus,

    Verg. G. 4, 288:

    ubi mollius solum reperit (Indus) stagnat insulasque molitur,

    Curt. 8, 9, 7:

    nam flumen, quo latius fusum est, hoc placidius stagnat,

    id. 9, 2, 17:

    aquae stagnantes,

    id. 8, 13, 9:

    stagnantibus undis,

    Sil. 5, 95:

    Nili aquae, ubi evagatae stagnant,

    Plin. 13, 11, 22, § 71; 31, 3, 21, § 31:

    stagnante Pado,

    Luc. 4, 134.—
    B.
    Transf., of places which lie under water, to be overflowed or inundated: moenia oppidi stagnabant redundantibus cloacis, Sall. Fragm. ap. Non. 138, 7:

    paludibus orbis,

    Ov. M. 1, 324:

    ripae,

    Sil. 10, 89:

    terra caede,

    id. 6, 36:

    solum,

    Plin. 17, 26, 40, § 249:

    regna sanguine,

    Sil. 12, 43.— Subst.: stagnantĭa, ium, n., inundated places:

    terrae motus fervens in umidis, fluctuans in stagnantibus,

    Plin. 2, 80, 82, § 193.—
    II.
    Act.
    A.
    Lit., to cause to stand, to make stagnant:

    quo (bitumine) aqua omnis (Maris Mortui) stagnatur,

    Just. 36, 3, 7:

    Cecropio stagnata luto,

    Stat. S. 3, 20, 110.—
    B.
    Transf., to cover with water, to overflow, inundate a place:

    Tiberis plana Urbis stagnaverat,

    Tac. A. 1, 76:

    (loca) stagnata paludibus ument,

    Ov. M. 15, 269; Col. poët. 10, 11.
    2.
    stagno, āvi, ātum, 1, v. a. [stagnum = stannum; cf. stagneus, s. v. stanneus].
    I.
    Lit., to overlay or plate with stannum (post-class.), Plin. Val. 1, 31 med.; 3, 4 med.
    II.
    Trop., to make fast, strengthen, fortify:

    se adversus insidias,

    Just. 37, 2, 6:

    potionibus stagnata animalia,

    strengthened, invigorated, Veg. 1, 18 fin.; 3, 2, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > stagnantia

  • 3 stagno

    1.
    stagno, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [id.].
    I.
    Neutr.
    A.
    Lit., to form a pool of standing water, to stagnate, be stagnant (mostly poet. and in post-Aug. prose; not in Cic.; cf.

    redundo): stagnans Nilus,

    Verg. G. 4, 288:

    ubi mollius solum reperit (Indus) stagnat insulasque molitur,

    Curt. 8, 9, 7:

    nam flumen, quo latius fusum est, hoc placidius stagnat,

    id. 9, 2, 17:

    aquae stagnantes,

    id. 8, 13, 9:

    stagnantibus undis,

    Sil. 5, 95:

    Nili aquae, ubi evagatae stagnant,

    Plin. 13, 11, 22, § 71; 31, 3, 21, § 31:

    stagnante Pado,

    Luc. 4, 134.—
    B.
    Transf., of places which lie under water, to be overflowed or inundated: moenia oppidi stagnabant redundantibus cloacis, Sall. Fragm. ap. Non. 138, 7:

    paludibus orbis,

    Ov. M. 1, 324:

    ripae,

    Sil. 10, 89:

    terra caede,

    id. 6, 36:

    solum,

    Plin. 17, 26, 40, § 249:

    regna sanguine,

    Sil. 12, 43.— Subst.: stagnantĭa, ium, n., inundated places:

    terrae motus fervens in umidis, fluctuans in stagnantibus,

    Plin. 2, 80, 82, § 193.—
    II.
    Act.
    A.
    Lit., to cause to stand, to make stagnant:

    quo (bitumine) aqua omnis (Maris Mortui) stagnatur,

    Just. 36, 3, 7:

    Cecropio stagnata luto,

    Stat. S. 3, 20, 110.—
    B.
    Transf., to cover with water, to overflow, inundate a place:

    Tiberis plana Urbis stagnaverat,

    Tac. A. 1, 76:

    (loca) stagnata paludibus ument,

    Ov. M. 15, 269; Col. poët. 10, 11.
    2.
    stagno, āvi, ātum, 1, v. a. [stagnum = stannum; cf. stagneus, s. v. stanneus].
    I.
    Lit., to overlay or plate with stannum (post-class.), Plin. Val. 1, 31 med.; 3, 4 med.
    II.
    Trop., to make fast, strengthen, fortify:

    se adversus insidias,

    Just. 37, 2, 6:

    potionibus stagnata animalia,

    strengthened, invigorated, Veg. 1, 18 fin.; 3, 2, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > stagno

  • 4 statuo

    stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).
    I.
    Corporeally.
    A.
    To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.
    1.
    To set up, set in the ground, erect:

    ibi arbores pedicino in lapide statuito,

    Cato, R. R. 18:

    inter parietes arbores ubi statues,

    id. ib.:

    stipites statuito,

    id. ib.:

    palis statutis crebris,

    Varr. R. R. 1, 14 init.:

    pedamenta jacentia statuenda,

    are to be raised, Col. 4, 26:

    pedamentum inter duas vitis,

    Plin. 17, 22, 21, § 194:

    hic statui volo primum aquilam,

    the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    signifer, statue signum,

    plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—
    2.
    To plant (rare):

    eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

    Plin. 17, 22, 35, § 198:

    agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

    Hor. C. 2, 13, 10.—
    3.
    In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.
    a.
    Without specifying the place:

    ollam statuito cum aqua,

    let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

    crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

    Verg. A. 1, 724; so,

    crateras laeti statuunt,

    id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

    bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

    Plaut. Mil. 3, 3, 44:

    nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

    Liv. 21, 58, 7:

    eo die tabernacula statui passus non est,

    to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

    aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

    Sall. J. 52, 6.—
    b.
    With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

    statuite hic lectulos,

    Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

    Cic. Or. 3, 46, 180:

    statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

    is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

    tabernacula in foro statuere,

    Liv. 39, 46, 3:

    in principiis statuit tabernaculum,

    Nep. Eum. 7, 1:

    in nostris castris tibi tabernaculum statue,

    Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

    statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

    id. 9, 6, 1:

    (sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

    id. 8, 14, 19:

    sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

    Tac. A. 2, 83:

    donum deae apud Antium statuitur,

    id. ib. 3, 71:

    pro rigidis calamos columnis,

    Ov. F. 3, 529:

    jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

    Val. Fl. 3, 653:

    statuere vas in loco frigido,

    Pall. Oct. 22.—Of living beings:

    capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

    Ter. Ad. 3, 2, 18:

    qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

    i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

    patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

    Cic. Or. 1, 57, 245:

    captivos vinctos in medio statuit,

    Liv. 21, 42, 1:

    ubi primum equus Curtium in vado statuit,

    id. 1, 13, 5:

    quattuor cohortes in fronte statuit,

    id. 28, 33, 12:

    ante se statuit funditores,

    id. 42, 58, 10:

    puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

    id. 7, 2, 9:

    procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

    id. 39, 49, 11:

    media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

    id. 23, 16, 8:

    bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

    id. 1, 45, 6:

    cum Calchanta circa aram statuisset,

    Val. Max. 8, 11, ext. 6:

    marium si qui eo loci statuisset,

    id. 3, 1, 2 fin.:

    adulescentes ante Caesarem statuunt,

    Tac. A. 4, 8:

    in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

    id. ib. 3, 45:

    puer quis Ad cyathum statuetur?

    Hor. C. 1, 29, 8:

    tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

    id. S. 2, 3, 199:

    et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

    Verg. A. 9, 627:

    clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

    Stat. Th. 3, 525.—
    4. a.
    Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

    siquidem mihi aram et statuam statuis,

    Plaut. As. 3, 3, 122:

    huic statuam statui decet ex auro,

    id. Bacch. 4, 4, 1:

    ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

    id. Curc. 1, 2, 52:

    eique statuam equestrem in rostris statui placere,

    Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

    simulacrum alicui statuere,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    effigiem,

    Verg. A. 2, 184:

    Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

    Plin. 34, 5, 10, § 18:

    simulacrum in curia,

    Tac. A. 14, 12:

    quanam in civitate tempium statueretur,

    id. ib. 4, 55:

    se primos templum urbis Romae statuisse,

    id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

    nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

    Ov. P. 4, 8, 31:

    templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

    id. M. 14, 128:

    super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    victimas atque aras diis Manibus statuentes,

    Tac. A. 3, 2:

    statuitque aras e cespite,

    Ov. M. 7, 240:

    statuantur arae,

    Sen. Med. 579:

    aeneum statuerunt tropaeum,

    Cic. Inv. 2, 23, 69:

    monumentum,

    id. ib. § 70; so,

    in alio orbe tropaea statuere,

    Curt. 7, 7, 14;

    so,

    Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

    princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

    Plin. 7, 60, 60, § 213:

    a miliario in capite Romani fori statuto,

    id. 3, 5, 9, § 66:

    carceres eo anno in Circo primum statuti,

    Liv. 8, 20, 1:

    quo molem hanc immanis equi statuere?

    Verg. A. 2, 150:

    multo altiorem statui crucem jussit,

    Suet. Galb. 9:

    obeliscam,

    Plin. 36, 9, 14, § 71:

    at nunc disturba quas statuisti machinas,

    Plaut. Ps. 1, 5, 137:

    incensis operibus quae statuerat,

    Nep. Milt. 7, 4:

    si vallum statuitur procul urbis illecebris,

    Tac. A. 4, 2:

    castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

    Just. 22, 6, 9.—
    b.
    Poet. and in post-class. prose (rare):

    aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

    Ov. H. 2, 67:

    statuarque tumulo hilaris et coronatus,

    my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

    in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

    Mart. 4, 28, 8.—
    5.
    Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

    Agamemnon tres ibi urbes statuit,

    Vell. 1, 1, 2:

    urbem quam statuo vestra est,

    Verg. A. 1, 573:

    urbom praeclaram,

    id. ib. 4, 655:

    Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

    ibi civitatem statuerunt,

    Just. 23, 1; so,

    licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

    Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

    nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

    Stat. S. 4, 5, 12.—
    B.
    To cause to stand still, to stop (rare; cf.

    sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

    et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

    Prop. 4 (5), 9, 4:

    famuli hoc modo statuerunt aquas,

    Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—
    C.
    To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).
    II.
    Trop.
    A.
    To establish, constitute (= constituo).
    1.
    Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

    statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

    Plaut. Rud. 3, 2, 6:

    exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

    Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

    ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

    Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

    in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

    id. ib. 2, 3, 90, §

    210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

    Just. 8, 7, 14:

    documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

    Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—
    2.
    Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

    ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

    Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

    si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

    if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

    si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

    equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —
    3.
    In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

    (Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

    Cic. Rep. 2, 14, 26:

    hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

    id. Tull. 15, 36:

    ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

    Sen. Ep. 79, 10:

    vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

    Liv. 29, 37, 2:

    novos statuere fines,

    id. 42, 24, 8:

    neque eos quos statuit terminos observat,

    id. 21, 44, 5:

    quibus rebus cum pax statuta esset,

    Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

    sedesque ibi statuentibus,

    id. 18, 5, 11.—
    4.
    With double acc., to constitute, appoint, create:

    Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

    Cic. Att. 14, 1, a, 2:

    telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

    Hor. S. 2, 2, 130:

    de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

    Plin. 14, 6, 8, § 59:

    praefectus his statuitur Andragoras,

    Just. 21, 4, 5.—
    B.
    To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.
    1.
    Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.
    (α).
    With dat.:

    diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

    that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

    statui mihi tum modum et orationi meae,

    imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

    non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

    by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

    cupidinibus statuat natura modum,

    Hor. S. 1, 2, 111:

    quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

    Val. Max. 9, 2 pr.:

    modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

    Plin. 28, 15, 61, § 216:

    modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

    Just. 21, 4, 5:

    timori quem meo statuam modum?

    Sen. Thyest. 483;

    and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

    id. Herc. Fur. 206. —
    (β).
    With gen.:

    honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

    Cic. Sull. 17, 48:

    ipse modum statuam carminis,

    Ov. Tr. 1, 11, 44:

    errorisque sui sic statuisse modum,

    Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

    modum statuunt fellis pondere denarii,

    they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—
    2.
    Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

    hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

    Cic. Balb. 10, 25:

    providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

    id. Rab. Post. 6, 15:

    alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

    id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

    pacis legem universae Graeciae statuit,

    Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

    statutis condicionibus,

    Just. 6, 1, 3:

    omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

    id. 18, 5, 14. —
    3.
    Finem, to assign or put an end to, make an end of:

    haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

    Ter. Hec. 1, 2, 21:

    et finem statuit cuppedinis atque timoris,

    Lucr. 6, 25:

    cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

    Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

    terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

    Stat. S. 3, 1, 180:

    cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

    since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—
    4.
    Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

    quae probast mers, pretium ei statuit,

    Plaut. Mil. 3, 1, 132:

    numquam avare pretium statui arti meae,

    Ter. Heaut. prol. 48:

    statuit frumento pretium,

    Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

    ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

    Liv. 45, 42, 7:

    pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

    id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—
    5.
    Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

    statutus est comitiis dies,

    Liv. 24, 27, 1:

    diem patrando facinori statuerat,

    id. 35, 35, 15:

    multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

    Sall. C. 36, 2:

    dies insidiis statuitur,

    id. J. 70, 3:

    ad tempus locumque colloquio statuendum,

    Liv. 28, 35, 4:

    subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

    Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

    observans quem statuere diem,

    Mart. 4, 54, 6:

    noctem unam poscit: statuitur nox,

    Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

    institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

    Suet. Claud. 42:

    ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

    Just. 1, 10, 1:

    quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

    Plin. 17, 18, 30, § 135:

    fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

    Curt. 6, 3, 7:

    sacrificium non esse redditum statuto tempore,

    id. 8, 2, 6:

    statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

    Just. 16, 4, 9:

    cum ad statutam horam omnes convenissent,

    id. 1, 10, 8:

    intra tempus statutum,

    fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—
    6.
    To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

    Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

    Ov. P. 2, 7, 29.—
    C.
    To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.
    1.
    Of disputes, differences, questions, etc., between others.
    (α).
    With interrog.-clause:

    ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

    Cic. Balb. 28, 65:

    eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

    id. Mil. 2, 4:

    in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

    id. Verr. 1, 16, 47:

    vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

    id. Caecin. 27, 77:

    decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

    id. Quint. 4, 17:

    magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

    id. Off. 3, 17, 70:

    mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

    id. Mil. 6, 15:

    semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

    Liv. 42, 23:

    nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

    decide, dictate, id. 44, 22:

    nondum statuerat conservaret eum necne,

    Nep. Eum. 11, 2:

    statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

    Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —
    (β).
    With de:

    ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

    Cic. Att. 16, 16, B, 8:

    et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

    id. ib. 4, 2, 4:

    ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

    Liv. 42, 22:

    si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

    id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

    cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

    Sall. C. 52, 17:

    satis visum de Vestilia statuere,

    to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

    jus statuendi de procuratoribus,

    id. ib. 12, 54:

    facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

    id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

    eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

    Tac. A. 6, 29.—
    (γ).
    With de and abl. and interrog.-clause:

    si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

    Cic. Balb. 8, 22.—
    (δ).
    With contra:

    consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34. —
    (ε).
    With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

    utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

    Cic. Fl. 12, 27:

    dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

    id. Mur. 30, 62:

    eoque utrique quod statuit contenti sunt,

    Caes. B. C. 1, 87:

    senatus, ne quid absente rege statueret,

    Liv. 39, 24, 13:

    maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

    id. 8, 13, 17:

    id ubi in P. Licinio ita statutum est,

    id. 41, 15, 10:

    interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43:

    quid in futurum statuerim, aperiam,

    Tac. A. 4, 37:

    utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

    Suet. Claud. 12;

    qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

    Sen. Med. 2, 199:

    non ergo quod libet statuere arbiter potest,

    Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

    earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

    Cic. Att. 16, 16, C, 11.—
    (ζ).
    With de or super and abl.:

    vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

    Sall. C. 52, 31:

    nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

    Suet. Tib. 13:

    ne quid super tanta re absente principe statueretur,

    Tac. H. 4, 9.—
    (η).
    Absol., mostly pass. impers.:

    ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

    Liv. 8, 14, 1:

    tunc ut quaeque causa erit statuetis,

    id. 3, 53, 10:

    non ex rumore statuendum,

    decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—
    (θ).
    With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

    petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

    Caes. B. G. 1, 19:

    consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

    Liv. 39, 3, 2:

    missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

    id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

    quod causa cognita erit statuendum,

    Dig. 2, 11, 2, § 8.—
    2.
    With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

    numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

    Cic. Phil. 2, 12, 30:

    illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

    id. Mur. 12, 27:

    neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

    id. Tull. 5, 12:

    ut statuerem quid esset faciendum,

    id. Att. 7, 26, 3:

    statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

    id. Fam. 4, 2, 4:

    tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

    id. ib. 5, 8, 4:

    vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

    Liv. 45, 19, 6:

    quam satis statuerat, utram foveret partem,

    id. 42, 29, 11:

    posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

    Tac. A. 4, 40:

    statue quem poenae extrahas,

    Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

    vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

    Liv. 34, 2, 4:

    proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

    id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

    quidquid nos de communi sententia statuerimus,

    Cic. Fam. 4, 1, 2:

    sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

    Sen. Herc. Fur. 1306.—
    D.
    To decree, order, prescribe.
    1.
    With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

    eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

    statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

    id. ib. 2, 2, 71, §

    173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

    id. ib. 2, 3, 15, §

    38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

    id. ib. 2, 2, 42, §

    103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

    id. Phil. 2, 38, 97:

    (Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

    Tac. A. 14, 28:

    statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

    id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

    statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

    Liv. 23, 16, 6:

    Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

    Cic. Off. 3, 11, 48:

    statuunt ut fallere custodes tentent,

    Ov. M. 4, 84.—
    2.
    With acc. (post-Aug.):

    remedium statuere,

    to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

    Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

    decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

    sic, di, statuistis,

    Ov. M. 4, 661.—
    3.
    With dat. and acc. (not ante-Aug.):

    eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

    decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

    Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

    decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

    biduum criminibus obiciendis statuitur,

    are allowed, id. ib. 3, 13:

    itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

    Just. 12, 4, 8:

    ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

    Stat. Th. 6, 300:

    non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

    id. ib. 7, 219:

    statuere alicui munera,

    Val. Fl. 2, 566.—
    4.
    With dat. and interrog.-clause:

    cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

    Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

    ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

    Liv. 7, 28, 8.—
    5.
    In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.
    (α).
    With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

    considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

    Cic. Inv. 2, 49, 145:

    poenam statui par fuisse,

    Tac. A. 14, 49:

    qui non judicium, sed poenam statui videbant,

    id. ib. 11, 6:

    eadem poena in Catum Firmium statuitur,

    id. ib. 6, 31:

    senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

    Suet. Caes. 14;

    so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

    Liv. 39, 55, 3; cf.

    also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

    Tac. A. 14, 48.— Absol.:

    non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

    Tac. A. 3, 70.—
    (β).
    With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

    obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20:

    fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

    res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

    Sall. C. 52, 3:

    qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

    Ov. P. 2, 2, 119:

    si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

    Just. 2, 15, 10.—
    (γ).
    With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

    in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

    Tac. A. 6, 24 (18).—
    (δ).
    De capite, to pass sentence of death:

    legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

    Cic. Rep. 2, 36, 61.—
    E.
    Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

    freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

    Cic. Prov. Cons. 5, 10:

    P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

    id. Mil. 9, 24:

    statuerat excusare,

    to decline the office, id. Lig. 7, 21:

    cum statuissem scribere ad te aliquid,

    id. Off. 1, 2, 4:

    quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

    id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

    se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

    id. ib. 2, 5, 40, §

    105: nam statueram in perpetuum tacere,

    id. Fam. 4, 4, 4:

    statueram... nihil de illo dicere,

    id. Fragm. Clod. 1, 1:

    statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

    id. Att. 16, 10, 1:

    Pompeius statuerat bello decertare,

    Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

    triumphare mense Januario statuerat,

    id. 39, 15:

    immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

    id. 39, 48:

    rex quamquam dissimulare statuerat,

    id. 42, 21:

    opperiri ibi hostium adventum statuit,

    id. 42, 54, 9:

    ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

    id. 2, 45, 9:

    exaugurare fana statuit,

    id. 1, 55, 2:

    Delphos mittere statuit,

    id. 1, 56, 5:

    eos deducere in agros statuerunt,

    id. 40, 38, 2:

    tradere se, ait, moenia statuisse,

    id. 8, 25, 10:

    Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

    id. 7, 37, 4:

    statuit sic adfectos hosti non obicere,

    id. 44, 36, 2:

    sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

    Vell. 1, 12, 2:

    statui pauca disserere,

    Tac. H. 4, 73:

    amoliri juvenem specie honoris statuit,

    id. A. 2, 42:

    statuerat urbem novam condere,

    Curt. 4, 8, 1:

    statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

    id. 7, 6, 20:

    rex statuerat inde abire,

    id. 7, 11, 4:

    Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

    id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

    statutum habere cum animo ac deliberatum,

    to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

    caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

    id. Phil. 3, 7, 29.—
    F.
    To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).
    1.
    With acc. and inf.
    a.
    In gen.:

    senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

    Cic. Phil. 12, 5, 12:

    statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

    id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

    quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

    id. ib. 2, 3, 62, §

    144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

    id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

    is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

    id. Pis. 13, 29:

    tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

    id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

    si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

    we were sure, id. Quint. 30, 92:

    non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

    id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

    hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

    assume, id. Off. 3, 6, 28:

    cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

    had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

    quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

    id. Planc. 21, 51:

    quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

    id. Fam. 5, 13, 1:

    hoc anno statuit temporis esse satis,

    Ov. F. 1, 34:

    nolim statuas me mente maligna id facere,

    Cat. 67, 37.— So with sic:

    velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

    Cic. Fam. 7, 33 fin.:

    ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

    I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

    quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

    id. ib. 64, 135:

    sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

    id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

    ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

    Cic. Att. 1, 5, 4:

    qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

    id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

    si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

    that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

    quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

    id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—
    b.
    Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

    cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

    Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

    quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

    id. Quint. 24, 76:

    ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    id. Off. 3, 16, 67:

    Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

    Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

    hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

    Cic. Prov. Cons. 6, 14:

    quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

    id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

    hoc si ita statuetis,

    id. ib. 16, 47.—
    c.
    Esp. with gerund.-clause.
    (α).
    To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

    tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

    did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

    103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

    id. Fam. 5, 2, 10:

    statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

    id. Sest. 10, 24:

    Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

    Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

    ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

    acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —
    (β).
    To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

    manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

    Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

    ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

    id. Fam. 5, 2, 1:

    statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

    id. Clu. 6, 16:

    Caesar statuit exspectandam classem,

    Caes. B. G. 3, 14:

    non expectandum sibi statuit dum, etc.,

    id. ib. 1, 11:

    quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

    id. B. C. 3, 44:

    statuit sibi nihil agitandum,

    Sall. J. 39, 5:

    Metellus statuit alio more bellum gerendum,

    id. ib. 54, 5:

    Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

    Nep. Alcib. 10, 2:

    sororis filios tollendos statuit,

    Just. 38, 1.—
    2.
    With ut:

    si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

    Cic. Caecin. 24, 69:

    ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

    id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

    cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

    Cic. Mur. 14, 32.—
    3.
    With two acc. (= duco, existimo):

    omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

    regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

    Anaximenes aera deum statuit,

    id. N. D. 10, 26:

    voluptatem summum bonum statuens,

    id. Off. 1, 2, 5:

    video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

    id. Sest. 69, 144:

    si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

    id. Fin. 2, 6, 19:

    noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

    id. Leg. 3, 2, 5:

    decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

    Tac. A. 12, 7:

    optimum in praesentia statuit reponere odium,

    id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

    vidistis senem... statutum, ventriosum?

    Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

    Dei,

    Lact. 2, 16, 14:

    Parcarum leges ac statuta,

    id. 1, 11, 14:

    statuta Dei et placita,

    id. 7, 25, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > statuo

  • 5 adaquo

    adaquare, adaquavi, adaquatus V
    water, supply with water, bring water to; obtain water; give to drink

    Latin-English dictionary > adaquo

  • 6 cratera

    crātēra (acc. to Paul. ex Fest. p. 53, 10, and Non. p. 547, 25 sq., sometimes crē-terra; cf. Naev. Trag. Rel. v. 45 Rib.), ae, f., and (mostly poet.) crātēr, ēris, m., = kratêr, Ion. krêtêr, a vessel in which wine was mingled with water, a mixing-vessel or bowl (mostly poet.).
    I.
    Prop.
    (α).
    Cratera, ae, Cic. Verr. 2, 4, 59, § 131 Zumpt N. cr.; id. Fam. 7, 1, 2 Orell. N. cr.; id. Arat. 387; Liv. 5, 25, 10; 5, 28, 2; Curt. 4, 8, 16; Hor. C. 3, 18, 7; id. S. 2, 4, 80; Pers. 2, 52; Hyg. Astr. 2, 30; Inscr. Orell 1541 al.— Abl. plur. crateris, Enn. ap. Censor. p. 2727 P. (Ann. v. 604 Vahl.; al. crateribus).—
    (β).
    Crater, ēris, Ov. M. 8, 669; 12, 236; id. F. 5, 522; Prop. 3 (4), 17, 37 al.— Acc. Gr. cratēra, Verg. A. 3, 525; Ov. M. 5, 82; 8, 679; Juv. 12, 44.— Plur. crateras, Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 165; Verg. A. 1, 724; 9, 165.—
    II.
    Meton.
    A.
    A vessel for drawing water, a bucket, water-pail: cratera, Naev. ap. Non. p. 547, 30.—
    B.
    An oil-vessel:

    crater,

    Verg. A. 6, 225; Mart. 12, 32.—
    C.
    A water-basin:

    crater,

    Plin. Ep. 5, 6, 32.—
    D.
    The aperture of a volcanic mountain, the crater:

    crater,

    Lucr. 6, 701; Plin. 3, 8, 14, § 88.—
    E.
    A volcanic opening of the earth:

    crater,

    Plin. 2, 106, 110, § 238; Ov. M. 5, 424.—
    F.
    A bay near Baiæ, Cic. Att. 2, 8, 2.—
    G.
    A constellation, the Bowl.
    (α).
    Cratera, Cic. Arat. 219 (also id. N. D. 2, 44, 114).—
    (β).
    Crater, Ov. F. 2, 266.— Acc. craterem, Vitr. 9, 5, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > cratera

  • 7 lympho

    lympho, āvi, ātum, 1, v. a. and n. [lympha].
    I.
    To water, dilute with water:

    admixto vino lymphato, id est, aqua temperato,

    Cael. Aur. Tard. 4, 3, 68.—
    II.
    To drive out of one's senses, to distract with fear, to make mad:

    urbem,

    Val. Fl. 3, 47:

    urbes incursibus,

    Stat. Th. 7, 113:

    hac herba pota lymphari homines,

    Plin. 24, 17, 102, § 164. —As neutr.:

    lymphantes animi,

    driven crazy, mad, Plin. 27, 12, 83, § 107.—Hence, lymphātus, a, um, P. a., distracted, crazy, beside one's self, mad:

    exercitum pavor invasit: quippe lymphati trepidare coeperunt,

    Curt. 4, 12, 14:

    lymphati et attoniti,

    Liv. 7, 17, 3:

    repente lymphati destrictis gladiis invadunt,

    Tac. A. 1, 32:

    lymphatis caeco pavore animis,

    id. H. 1, 82:

    sine more furit lymphata per urbem,

    Verg. A. 7, 377:

    pectora,

    Ov. M. 11, 3:

    mens,

    Hor. C. 1, 37, 14:

    urbs,

    Stat. Th. 10, 557:

    lymphato cursu ruere,

    Sil. 1, 459.

    Lewis & Short latin dictionary > lympho

  • 8 merus

    mĕrus, a, um, adj. [root mar-, to gleam; cf.: marmaros, marmor, mare; hence, bright, pure], pure, unmixed, unadulterated, esp. of wine not mixed with water: merum antiqui dicebant solum: at nunc merum purum appellamus, Paul. ex Fest. p. 124 Müll.
    I.
    Lit.: vinum merum, Varr. ap. Non. 4, 295:

    vina,

    Ov. M. 15, 331.—Of other things:

    argentum merum,

    Plaut. As. 1, 3, 3:

    undae,

    Ov. M. 15, 323:

    lac,

    id. F. 4, 369:

    gustus,

    Col. 3, 21:

    claror,

    clear, unclouded, Plaut. Most. 3, 1, 111:

    mero meridie,

    Petr. 37.—Hence,
    2.
    Subst.: mĕrum, i, n., pure, unmixed wine, wine not mixed with water ( poet. and in post-Aug. prose):

    ingurgitare se in merum,

    Plaut. Curc. 1, 2, 35; Hor. Ep. 1, 19, 11; id. C. 1, 36, 13:

    objecturus Antonio Cicero merum et vomitum,

    Quint. 8, 4, 16:

    meri veteris torrens,

    Juv. 6, 319; 3, 283; Val. Fl. 5, 595:

    ad merum pronior,

    Plin. 14, 22, 28, § 145; 23, 1, 23, § 43.—
    B.
    Transf.
    1.
    Bare, naked, uncovered ( poet.):

    pes,

    Juv. 6, 158: stabat calce merā, Prud. steph. 6, 91.—
    2.
    In gen., bare, nothing but, only, mere (class.):

    meri bellatores gignuntur,

    Plaut. Mil. 4, 2, 85:

    in medio (foro) ostentatores meri (ambulant),

    id. Curc. 4, 1, 15: Diogenem postea pallium solum habuisse, et habere Ulixem meram tunicam, nothing but, only, Varr. ap. Non. 344, 10:

    nihil, nisi spem meram,

    Ter. Phorm. 1, 2, 95:

    mera monstra nuntiare,

    Cic. Att. 4, 7, 1:

    proscriptiones, meri Sullae,

    id. ib. 9, 11, 3:

    scelera loquuntur,

    id. ib. 9, 13, 1:

    bellum,

    id. ib. 9, 13, 8:

    nugae,

    id. ib. 6, 3, 5:

    adfectus,

    Quint. 11, 1, 52.—
    II.
    Trop., pure, true, real, genuine, unadulterated:

    meri principes,

    Cic. de Or. 2, 22, 94: velut ex diutinā siti nimis avide meram haurientes libertatem, immoderate, excessive, Liv. [p. 1138] 39, 26; cf. Cic. Rep. 1, 43, 66; but mera libertas, in Horace, signifies true, genuine freedom, Hor. Ep. 1, 18, 8:

    Achaia, illa vera et mera Graecia,

    Plin. Ep. 8, 24, 2:

    Cecropis,

    a real Athenian, Juv. 6, 187.—Hence, adv.: mĕrē, purely, without mixture, wholly, entirely (ante-class. and post-Aug.):

    si semel amoris poculum accepit mere,

    Plaut. Truc. 1, 1, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > merus

  • 9 propino

    prŏpīno (the first o scanned long, Mart. 1, 69, 3; 3, 82; 8, 6; Ter. Eun. 5, 9, 57; Plaut. Ps. 5, 1, 19; id. Stich. 3, 2, 15), āvi, ātum, 1, v. a., = propinô.
    I.
    To drink to one's health, to pledge one in something (class.):

    propino poculum magnum: ille ebibit,

    Plaut. Curc. 2, 3, 8:

    salutem,

    to drink a health, id. Stich. 3, 2, 15:

    propino hoc pulchro Critiae,

    Cic. Tusc. 1, 40, 96:

    suum calicem alicui,

    Mart. 2, 15, 1.—
    II.
    Transf.
    A.
    To give one to drink (post-class.):

    propinas modo conditum Sabinum,

    Mart. 10, 49, 3; 3, 82, 25; Vulg. Jer. 25, 15.—Of medicines, to give to drink, to give, administer:

    aquam comitialibus morbis,

    Plin. 28, 1, 2, § 7.—
    B.
    To give to eat, to set before one (post - class.):

    venenatam partem fratri edendam propinans,

    Capitol. M. Aurel. 15. —
    C.
    In gen., to give, deliver, furnish to one (ante- and post-class.): mortalibus Versus flammeos, Enn. ap. Non. 33, 8 (Sat. v. 7 Vahl.); Veg. 5, 54, 3: hunc comedendum et deridendum vobis propino, pass him on to you (as a cup was passed), Ter. Eun. 5, 8, 57:

    puellas alicui,

    to furnish, procure, App. M. 5, p. 172, 16.—
    III.
    Trop., to water plants, supply with water; with dat. vineae, Vulg. Isa. 27, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > propino

  • 10 inriguus

    irrĭgŭus ( inr-), a, um, adj. [1. in-riguus], supplied with water.
    I.
    Lit.
    A.
    Pass., watered, well-watered, irriguous; full of water, wet, swampy:

    herba,

    Plaut. Trin. 1, 1, 9:

    hortus,

    Hor. S. 2, 4, 16:

    pratum,

    Prop. 1, 20, 37:

    campus,

    Luc. 4, 296:

    loca,

    Cels. 1, 3:

    regio irrigua fontibus,

    Plin. 5, 14, 15, § 70 (al. rigua).—
    B.
    Act., poet., watering, irriguous:

    fons,

    Verg. G. 4, 32:

    aqua,

    Ov. Am. 2, 16, 2:

    aquae,

    Tib. 2, 1, 44. —
    II.
    Transf., poet.
    A.
    Permeating, pervading:

    somnus,

    Pers. 5, 56:

    sopor,

    Claud. Cons. Hon. 6 praef. 10.—
    B.
    Corpus mero, soaked, Hor. S. 2, 1, 9; cf.:

    inrigatus multo venas nectare,

    Phaedr. 4, 14, 9.—
    C.
    Carmen, music produced by the water-organ, Auct. Aetnae, 295.—As subst.: irrĭ-gŭa, ōrum, n. plur.
    1.
    Overflowings:

    aquarum,

    Plin. 5, 4, 3, § 23.—
    2.
    Swamps, marshes, overflowed land:

    (Euphrates) distrahitur ad inrigua,

    Plin. 6, 26, 30, § 124.

    Lewis & Short latin dictionary > inriguus

  • 11 irrigua

    irrĭgŭus ( inr-), a, um, adj. [1. in-riguus], supplied with water.
    I.
    Lit.
    A.
    Pass., watered, well-watered, irriguous; full of water, wet, swampy:

    herba,

    Plaut. Trin. 1, 1, 9:

    hortus,

    Hor. S. 2, 4, 16:

    pratum,

    Prop. 1, 20, 37:

    campus,

    Luc. 4, 296:

    loca,

    Cels. 1, 3:

    regio irrigua fontibus,

    Plin. 5, 14, 15, § 70 (al. rigua).—
    B.
    Act., poet., watering, irriguous:

    fons,

    Verg. G. 4, 32:

    aqua,

    Ov. Am. 2, 16, 2:

    aquae,

    Tib. 2, 1, 44. —
    II.
    Transf., poet.
    A.
    Permeating, pervading:

    somnus,

    Pers. 5, 56:

    sopor,

    Claud. Cons. Hon. 6 praef. 10.—
    B.
    Corpus mero, soaked, Hor. S. 2, 1, 9; cf.:

    inrigatus multo venas nectare,

    Phaedr. 4, 14, 9.—
    C.
    Carmen, music produced by the water-organ, Auct. Aetnae, 295.—As subst.: irrĭ-gŭa, ōrum, n. plur.
    1.
    Overflowings:

    aquarum,

    Plin. 5, 4, 3, § 23.—
    2.
    Swamps, marshes, overflowed land:

    (Euphrates) distrahitur ad inrigua,

    Plin. 6, 26, 30, § 124.

    Lewis & Short latin dictionary > irrigua

  • 12 irriguus

    irrĭgŭus ( inr-), a, um, adj. [1. in-riguus], supplied with water.
    I.
    Lit.
    A.
    Pass., watered, well-watered, irriguous; full of water, wet, swampy:

    herba,

    Plaut. Trin. 1, 1, 9:

    hortus,

    Hor. S. 2, 4, 16:

    pratum,

    Prop. 1, 20, 37:

    campus,

    Luc. 4, 296:

    loca,

    Cels. 1, 3:

    regio irrigua fontibus,

    Plin. 5, 14, 15, § 70 (al. rigua).—
    B.
    Act., poet., watering, irriguous:

    fons,

    Verg. G. 4, 32:

    aqua,

    Ov. Am. 2, 16, 2:

    aquae,

    Tib. 2, 1, 44. —
    II.
    Transf., poet.
    A.
    Permeating, pervading:

    somnus,

    Pers. 5, 56:

    sopor,

    Claud. Cons. Hon. 6 praef. 10.—
    B.
    Corpus mero, soaked, Hor. S. 2, 1, 9; cf.:

    inrigatus multo venas nectare,

    Phaedr. 4, 14, 9.—
    C.
    Carmen, music produced by the water-organ, Auct. Aetnae, 295.—As subst.: irrĭ-gŭa, ōrum, n. plur.
    1.
    Overflowings:

    aquarum,

    Plin. 5, 4, 3, § 23.—
    2.
    Swamps, marshes, overflowed land:

    (Euphrates) distrahitur ad inrigua,

    Plin. 6, 26, 30, § 124.

    Lewis & Short latin dictionary > irriguus

  • 13 Naias

    Nāĭăs, ădis, and more freq. Nāĭs, ĭdis and ĭdos (plur. ĭdas), f., = Naïas and Nhais (floating, swimming, that is in the water), a water-nymph, Naiad:

    illum fontana petebant Numina, Naïades,

    Ov. M. 14, 328:

    Aegle Naïadum pulcherrima,

    Verg. E. 6, 21:

    Naïs Amalthēa,

    Ov. F. 5, 115.— Poet. of mixing wine with water:

    Naïda Bacchus amat,

    Tib. 3, 6, 57.— Adj.:

    puellae Naïdes,

    Verg. E. 10, 10.—
    II.
    Transf., in gen., a nymph (Hamadryad, Nereid):

    Naïda vulneribus succidit in arbore factis,

    Ov. F. 4, 231:

    inter Hamadryadas celeberrima Naias,

    id. M. 1, 691:

    Naïdes aequoreae,

    id. ib. 14, 557.—
    III.
    The surname probably of a freedwoman:

    Servilia Naïs,

    Suet. Ner. 3.— Hence, Nāĭcus, a, um, adj., of the Naids, proceeding from the Naids:

    dona,

    Prop. 2, 32, 40.—
    B.
    As subst.: Nāĭcus, i, m., a Roman surname, Inscr. Grut. 241, col. 2.— In fem.: ‡ Nāĭcē, Inscr. Fabr. p. 650, n. 433.

    Lewis & Short latin dictionary > Naias

  • 14 Naice

    Nāĭăs, ădis, and more freq. Nāĭs, ĭdis and ĭdos (plur. ĭdas), f., = Naïas and Nhais (floating, swimming, that is in the water), a water-nymph, Naiad:

    illum fontana petebant Numina, Naïades,

    Ov. M. 14, 328:

    Aegle Naïadum pulcherrima,

    Verg. E. 6, 21:

    Naïs Amalthēa,

    Ov. F. 5, 115.— Poet. of mixing wine with water:

    Naïda Bacchus amat,

    Tib. 3, 6, 57.— Adj.:

    puellae Naïdes,

    Verg. E. 10, 10.—
    II.
    Transf., in gen., a nymph (Hamadryad, Nereid):

    Naïda vulneribus succidit in arbore factis,

    Ov. F. 4, 231:

    inter Hamadryadas celeberrima Naias,

    id. M. 1, 691:

    Naïdes aequoreae,

    id. ib. 14, 557.—
    III.
    The surname probably of a freedwoman:

    Servilia Naïs,

    Suet. Ner. 3.— Hence, Nāĭcus, a, um, adj., of the Naids, proceeding from the Naids:

    dona,

    Prop. 2, 32, 40.—
    B.
    As subst.: Nāĭcus, i, m., a Roman surname, Inscr. Grut. 241, col. 2.— In fem.: ‡ Nāĭcē, Inscr. Fabr. p. 650, n. 433.

    Lewis & Short latin dictionary > Naice

  • 15 Naicus

    Nāĭăs, ădis, and more freq. Nāĭs, ĭdis and ĭdos (plur. ĭdas), f., = Naïas and Nhais (floating, swimming, that is in the water), a water-nymph, Naiad:

    illum fontana petebant Numina, Naïades,

    Ov. M. 14, 328:

    Aegle Naïadum pulcherrima,

    Verg. E. 6, 21:

    Naïs Amalthēa,

    Ov. F. 5, 115.— Poet. of mixing wine with water:

    Naïda Bacchus amat,

    Tib. 3, 6, 57.— Adj.:

    puellae Naïdes,

    Verg. E. 10, 10.—
    II.
    Transf., in gen., a nymph (Hamadryad, Nereid):

    Naïda vulneribus succidit in arbore factis,

    Ov. F. 4, 231:

    inter Hamadryadas celeberrima Naias,

    id. M. 1, 691:

    Naïdes aequoreae,

    id. ib. 14, 557.—
    III.
    The surname probably of a freedwoman:

    Servilia Naïs,

    Suet. Ner. 3.— Hence, Nāĭcus, a, um, adj., of the Naids, proceeding from the Naids:

    dona,

    Prop. 2, 32, 40.—
    B.
    As subst.: Nāĭcus, i, m., a Roman surname, Inscr. Grut. 241, col. 2.— In fem.: ‡ Nāĭcē, Inscr. Fabr. p. 650, n. 433.

    Lewis & Short latin dictionary > Naicus

  • 16 pes

    pēs, pĕdis, m. [kindr. with Sanscr. pād, foot, from root pad, ire; Gr. pod-, pous; Goth. fōt; old Germ. vuoz; Engl. foot], a foot of man or beast.
    I.
    Lit.:

    si pes condoluit,

    Cic. Tusc. 2, 22, 52:

    calcei apti ad pedem,

    id. de Or. 1, 54, 231:

    nec manus, nec pedes, nec alia membra,

    id. Univ. 6:

    pede tellurem pulsare,

    i. e. to dance, Hor. C. 1, 37, 1; cf.:

    alterno pede terram quatere,

    id. ib. 1, 4, 7;

    4, 1, 27: pedis aptissima forma,

    Ov. Am. 3, 3, 7:

    aves omnes in pedes nascuntur,

    are born feet first, Plin. 10, 53, 74, § 149:

    cycnum pedibus Jovis armiger uncis Sustulit,

    Verg. A. 9, 564; cf. id. ib. 11, 723: pedem ferre, to go or come, id. G. 1, 11:

    si in fundo pedem posuisses,

    set foot, Cic. Caecin. 11, 31: pedem efferre, to step or go out, Plaut. Bacch. 3, 3, 19:

    qui pedem portā non extulit,

    Cic. Att. 8, 2, 4; 6, 8, 5:

    pedem portā non plus extulit quam domo suā,

    id. ib. 8, 2, 4: pedem limine efferre, id. Cael. 14, 34: pedem referre, revocare, retrahere, to go or come back, to return:

    profugum referre pedem,

    Ov. H. 15, 186; id. M. 2, 439.—Said even of streams:

    revocatque pedem Tiberinus ab alto,

    Verg. A. 9, 125:

    retrahitque pedes simul unda relabens,

    id. ib. 10, 307; cf. infra, II. H.: pedibus, on foot, afoot:

    cum ingressus iter pedibus sit,

    Cic. Sen. 10, 34; Suet. Aug. 53.—

    Esp. in phrase: pedibus ire, venire, etc.: pedibus proficisci,

    Liv. 26, 19:

    pedibus iter conficere,

    id. 44, 5:

    quod flumen uno omnino loco pedibus transire potest,

    Caes. B. G. 5, 18:

    (Caesar) pedibus Narbonem pervenit,

    id. B. C. 2, 21:

    ut neque pedibus aditum haberent,

    id. B. G. 3, 12 init. —Rarely pede ire ( poet. and late Lat.):

    quo bene coepisti, sic pede semper eas,

    Ov. Tr. 1, 9, 66:

    Jordanem transmiserunt pede,

    Ambros. in Psa. 118, 165, n. 16.— Trop.:

    Bacchus flueret pede suo,

    i. e. wine unmixed with water, Auct. Aetn. 13; cf.:

    musta sub adducto si pede nulla fluant,

    Ov. P. 2, 9, 32, and II. H. infra.—Pregn., by land:

    cum illud iter Hispaniense pedibus fere confici soleat: aut si quis navigare velit, etc.,

    Cic. Vatin. 5, 12:

    seu pedibus Parthos sequimur, seu classe Britannos,

    Prop. 2, 20, 63 (3, 23, 5):

    ego me in pedes (conicio),

    take to my heels, make off, Ter. Eun. 5, 2, 5.— Esp.: ad pedes alicui or alicujus, accidere, procidere, jacere, se abicere, se proicere, procumbere, etc., to approach as a suppliant, to fall at one's feet:

    ad pedes omnium singillatim accidente Clodio,

    Cic. Att. 1, 14, 5:

    abjectā togā se ad generi pedes abiecit,

    id. ib. 4, 2, 4:

    rex procidit ad pedes Achillei,

    Hor. Epod. 17, 14:

    vos ad pedes lenonis proiecistis,

    Cic. Sest. 11, 26:

    filius se ad pedes meos prosternens,

    id. Phil. 2, 18, 45:

    tibi sum supplex, Nec moror ante tuos procubuisse pedes,

    Ov. H. 12, 186:

    cui cum se moesta turba ad pedes provolvisset,

    Liv. 6, 3, 4:

    ad pedes Caesaris provoluta regina,

    Flor. 4, 11, 9:

    (mater una) mihi ad pedes misera jacuit,

    Cic. Verr. 2, 5, 49, § 129; cf.:

    amplecti pedes potui,

    Ov. M. 9, 605:

    complector, regina, pedes,

    Luc. 10, 89:

    servus a pedibus,

    a footman, lackey, Cic. Att. 8, 5, 1: sub pedibus, under one's feet, i. e. in one's power, Verg. A. 7, 100; Liv. 34, 32: sub pedibus esse or jacere, to be or lie under one's feet, i. e. to be disregarded ( poet.):

    sors ubi pessima rerum, Sub pedibus timor est,

    Ov. M. 14, 490:

    amicitiae nomen Re tibi pro vili sub pedibusque jacet,

    id. Tr. 1, 8, 16: pedem opponere, to put one's foot against, i. e. to withstand, resist, oppose ( poet.), id. P. 4, 6, 8: pedem trahere, to drag one's foot, i. e. to halt, limp; said of scazontic verse, id. R. Am. 378: trahantur haec pedibus, may be dragged by the heels, i. e. may go to the dogs (class.):

    fratrem mecum et te si habebo, per me ista pedibus trahantur,

    Cic. Att. 4, 16, 10; id. Fam. 7, 32, 2: ante pedes esse or ante pedes posita esse, to lie before one's feet, i. e. before one's eyes, to be evident, palpable, glaring:

    istuc est sapere, non quod ante pedes modo est, Videre, sed etiam illa, quae futura sunt, Prospicere,

    Ter. Ad. 3, 3, 32:

    transilire ante pedes posita, et alia longe repetita sumere,

    Cic. de Or. 3, 40, 160:

    omni pede stare,

    i. e. to use every effort, make every exertion, Quint. 12, 9, 18: nec caput nec pes, neither head nor foot, beginning nor end, no part:

    nec caput nec pes sermonum apparet,

    Plaut. As. 3, 3, 139:

    garriet quoi neque pes neque caput conpareat,

    id. Capt. 3, 4, 81: tuas res ita contractas, ut, quemadmodum scribis, nec caput nec pedes, Curio ap. Cic. Fam. 7, 31, 2:

    ut nec pes nec caput uni Reddatur formae,

    Hor. A. P. 8:

    dixit Cato, eam legationem nec caput, nec pedes, nec cor habere,

    Liv. Epit. 50: pes felix, secundus, i. e. a happy or fortunate arrival:

    adi pede secundo,

    Verg. A. 8, 302:

    felix,

    Ov. F. 1, 514; cf.:

    boni pedis homo, id est cujus adventus afferat aliquid felicitatis,

    Aug. Ep. ad Max. Gram. 44.—So esp. pes dexter, because it was of good omen to move the right foot first;

    temples had an uneven number of steps, that the same foot might touch the first step and first enter the temple,

    Vitr. 3, 3; cf. Petr. 30:

    quove pede ingressi?

    Prop. 3 (4), 1, 6.—So the left foot was associated with bad omens; cf. Suet. Aug. 92 init.:

    pessimo pede domum nostram accessit,

    App. M. 6, 26, p. 184, 1; hence, dextro pede, auspiciously: quid tam dextro [p. 1363] pede concipis, etc., Juv. 10, 5: pedibus pecunia compensatur, said proverbially of distant lands purchased at a cheap rate, but which it costs a great deal to reach, Cato ap. Cic. Fl. 29, 72: a pedibus usque ad caput, from head to foot, all over (late Lat.; cf.:

    ab imis unguibus usque ad verticem summum,

    Cic. Rosc. Com. 7, 20), Aug. in Psa. 55, 20; 90, 1, 2 et saep.; cf.:

    a vestigio pedis usque ad verticem,

    Ambros. Offic. Min. 2, 22, 114.—
    B.
    In partic.
    1.
    Milit. t. t.: descendere ad pedes, to alight, dismount, of cavalry, Liv. 9, 22:

    pedibus merere,

    to serve on foot, as a foot-soldier, id. 24, 18:

    ad pedes pugna ierat,

    they fought on foot, id. 21, 46: pedem conferre, to come to close quarters:

    collato pede rem gerere,

    id. 26, 39; Cic. Planc. 19, 48.—
    2.
    Publicist's t. t.: pedibus ire in sententiam alicujus, to adopt one's opinion, take sides with one:

    cum omnes in sententiam ejus pedibus irent,

    Liv. 9, 8, 13; 5, 9, 2.—
    3.
    In mal. part.:

    pedem or pedes tollere, extollere (ad concubitum),

    Mart. 10, 81, 4; 11, 71, 8;

    hence the lusus verbb. with pedem dare and tollere,

    Cic. Att. 2, 1, 5. —
    II.
    Transf.
    A.
    A foot of a table, stool, bench, etc., Ter. Ad. 4, 2, 46:

    mensae sed erat pes tertius impar,

    Ov. M. 8, 661; cf.:

    pedem et nostrum dicimus, et lecti, et veli, ut carminis (v. in the foll.),

    Sen. Ben. 2, 34, 2:

    tricliniorum,

    Plin. 34, 2, 4, § 9:

    subsellii,

    Auct. Her. 4, 55, 68:

    pes argenteus (mensae),

    Juv. 11, 128.—
    B.
    Pes veli, a rope attached to a sail for the purpose of setting it to the wind, a sheet:

    sive utrumque Juppiter Simul secundus incidisset in pedem,

    Cat. 4, 19:

    pede labitur aequo,

    i. e. before the wind, with the wind right aft, Ov. F. 3, 565:

    pedibus aequis,

    Cic. Att. 16, 6 init.; cf. also the passage quoted above from Sen. Ben. 2, 34, 2; and:

    prolato pede, transversos captare Notos,

    id. Med. 322.— Hence, facere pedem, to veer out one sheet, to take advantage of a side wind, to haul the wind: una omnes fecere pedem;

    pariterque sinistros, Nunc dextros solvere sinus,

    Verg. A. 5, 830:

    prolatis pedibus,

    Plin. 2, 47, 48, § 128.—
    C.
    The foot of a mountain (post-class.):

    Orontes imos pedes Casii montis praetermeans,

    Amm. 14, 8, 10 al. —
    D.
    Ground, soil, territory (post-class.):

    in Caesariensis pede,

    Sol. 3, 2:

    omnis Africa Zeugitano pede incipit,

    id. 27, 1; cf.:

    quamvis angustum pedem dispositio fecit habitabilem,

    Sen. Tranq. An. 10, 4.—
    E.
    The stalk or pedicle of a fruit, esp. of the grape, together with the husk:

    vinaceorum pes proruitur,

    Col. 12, 43; so id. 12, 36.—Of the olive, Plin. 15, 1, 2, § 5: pes milvinus or milvi, the stalk or stem of the plant batis, Col. 12, 7.—Hence, as a name for several plants: pedes gallinacei, a plant:

    Capnos trunca, quam pedes gallinaceos vocant,

    Plin. 25, 13, 98, § 155:

    pedes betacei,

    beetroots, Varr. R. R. 1, 27.—
    F.
    Pedes navales, rowers, sailors, Plaut. Men. 2, 2, 75.—
    G.
    The barrow of a litter, Cat. 10, 22.—
    H.
    Poet., of fountains and rivers: inde super terras fluit agmine dulci, Quā via secta semel liquido pede detulit undas, Lucr, 5, 272;

    6, 638: crepante lympha desilit pede,

    Hor. Epod. 16, 47:

    liquido pede labitur unda,

    Verg. Cul. 17:

    lento pede sulcat harenas Bagrada,

    Sil. 6, 140.—
    K.
    A metrical foot:

    ad heroum nos dactyli et anapaesti et spondei pedem invitas,

    Cic. de Or. 3, 47, 82:

    pedibus claudere verba,

    to make verses, Hor. S. 2, 1, 28:

    musa per undenos emodulanda pedes,

    in hexameters and pentameters, Ov. Am. 1, 1, 30:

    inque suos volui cogere verba pedes,

    id. Tr. 5, 12, 34.—
    2.
    A kind of verse, measure:

    et pede, quo debent fortia bella geri,

    Ov. Ib. 646:

    Lesbius,

    Hor. C. 4, 6, 35.—
    L.
    In music, time (postAug.), Plin. 29, 1, 5, § 6.—
    M.
    A foot, as a measure of length (class.):

    ne iste hercle ab istā non pedem discedat,

    Plaut. As. 3, 3, 13:

    ab aliquo pedem discessisse,

    Cic. Deiot. 15, 42:

    pedem e villā adhuc egressi non sumus,

    id. Att. 13, 16, 1:

    pes justus,

    Plin. 18, 31, 74, § 317.—Hence, transf.: pede suo se metiri, to measure one's self by one's own foot-rule, i. e. by one's own powers or abilities, Hor. Ep. 1, 7, 98.—
    N.
    Pedes, lice; v. pedis.—
    O.
    The leg (late Lat.), in phrase: pedem frangere, Aug. Civ. Dei, 22, 22, 3; id. Serm. 273, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > pes

  • 17 obruo

    ob-rŭo, ŭi, ŭtum, 3 ( inf. pres. pass. OBRI for obrui, Inscr. Marin. Fratr. Arv. p. 341; v. in the foll. I. B. 1.), v. a. (n. Lucr. 3, 775; v. infra), to overwhelm, overthrow, strike down; to cover, cover over with any thing; also to hide in the ground, bury by heaping over (class.; cf.: opprimo, subruo).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    aliquem caestu,

    Stat. Achill. 1, 191:

    concidit, et totis fratrem gravis obruit armis,

    id. Th. 11, 573; Verg. A. 5, 692:

    confossus undique obruitur,

    Curt. 8, 11:

    ranae marinae dicuntur obruere sese harenā solere,

    bury themselves in the sand, Cic. N. D. 2, 49, 125:

    thesaurum,

    to bury, id. Sen. 7, 21:

    ova,

    to hide in the earth, id. N. D. 2, 52, 129:

    aegros veste,

    to cover, Plin. 26, 3, 8, § 16: oceanum rubra tractim obruit aethra, covered, Enn. ap. Macr. S. 6, 4 (Ann. v. 418 Vahl.); so,

    terram nox obruit umbris,

    Lucr. 6, 864.—
    B.
    In partic., to bury, inter a dead body (perh. only post-Aug.), Tac. A. 1, 29 fin.:

    cadaver levi caespite obrutum est,

    Suet. Calig. 59: cujus ossa in Vulcanali obruta sunt, Paul. ex Fest. s. v. statua, p. 290 Müll.: QVOD SE VOLVIT OBRI. Inscr. Marin. Fratr. Arv. p. 341.—
    2.
    To sink in the sea, cover with water:

    puppes,

    Verg. A. 1, 69:

    quos Obruit Auster,

    overwhelmed, sunk, id. ib. 6, 336:

    navem,

    Dig. 9, 2, 29:

    obrutus adulter aquis,

    Ov. Her. 1, 6:

    obruerit cum tot deus aequoris undis,

    id. P. 3, 6, 29:

    vultus,

    id. Tr. 1, 2, 34:

    Aegyptum Nilus,

    Cic. N. D. 2, 52.—
    C.
    To sow seed; cover with earth:

    semina terrā,

    Ov. R. Am. 173:

    milium,

    Col. 11, 2, 72:

    lupinum,

    id. 11, 2, 81:

    betam,

    id. 11, 3, 42.—
    D.
    To overload, surfeit with any thing:

    se vino,

    Cic. Deiot. 9. —
    II.
    Trop.
    A.
    To overwhelm, bury, conceal, put out of sight, abolish, consign to oblivion:

    ut adversā quasi perpetuā oblivione obruamus,

    Cic. Fin. 1, 17, 57; cf.:

    ea quae umquam vetustas obruet aut quae tanta delebit oblivio?

    id. Deiot. 13, 37; and:

    (sermo) nec umquam de ullo perennis fuit, et obruitur hominum interitu,

    id. Rep. 6, 23, 25:

    talis viri interitu sex suos obruere consulatus,

    to dim, cloud, destroy the glory of six consulships, id. Tusc. 5, 19, 56.—
    2.
    Neutr.:

    et domus aetatis spatio ne fessa vetusto obruat,

    i. e. fall to ruin, Lucr. 3, 775.—
    B.
    To overwhelm, overload, weigh down, oppress with any thing:

    criminibus obrutus atque oppressus,

    Cic. Verr. 2, 1, 7, § 20; so,

    copiā sententiarum atque verborum,

    id. Tusc. 2, 1, 3:

    ambitione, et foro,

    id. de Or. 1, 21, 94:

    aere alieno,

    id. Att. 2, 1, 11; cf.

    faenore,

    Liv. 6, 14; 35, 7:

    magnitudine negotii,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4.—
    C.
    To overcome, overpower, surpass, eclipse, obscure:

    famam alicujus,

    Tac. Agr. 17:

    obruimur numero,

    are outnumbered, Verg. A. 2, 424:

    obruit Idaeam quantum tuba Martia buxum,

    Val. Fl. 1, 320:

    M. Brutus Vatinium dignatione obruerat,

    Vell. 2, 69:

    Venus Nymphas obruit,

    Stat. Achill. 1, 293.

    Lewis & Short latin dictionary > obruo

  • 18 circumfluus

        circumfluus adj.    [circumfluo], flowing around, circumfluent: amnis, O. — Flowed around, surrounded with water: insula, O.: campi Tigre, Ta.
    * * *
    circumflua, circumfluum ADJ
    flowing/flowed around; encircled/surrounded/skirted by (water); immersed

    Latin-English dictionary > circumfluus

  • 19 in-riguus (irr-)

        in-riguus (irr-) adj.,    watering, supplying water, living: fons, V.: aqua, O.—Supplied with water, well-watered: hortus, H.: mero corpus, soaked, H.

    Latin-English dictionary > in-riguus (irr-)

  • 20 merum

        merum ī, n    [merus], unmixed wine, wine without water: multi Damalis meri, i. e. given to, H.: vis meri, O., V., Iu.
    * * *

    Latin-English dictionary > merum

См. также в других словарях:

  • combine with water — index dilute Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • cover with water — index immerse (plunge into) Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Water supply and sanitation in the European Union — still is under the responsibility of each member state. Nevertheless, the European Union established some policies which impact the National water strategies tremendously. However, WSS evolved in every Member State independently until the… …   Wikipedia

  • Water supply and sanitation in Brazil — has proved to be a resilient and resourceful sector, despite tremendous challenges and persistent inequalities in the sector. A lot has been achieved during the past decades, including a sustained improvement in efficiency and improved access.… …   Wikipedia

  • Water privatization in Brazil — has been initiated in 1996. In 2008 private companies provided 7 million Brazilians 4% of the urban population in 10 of the country’s 26 states with drinking water. The private sector holds 65 concession contracts in the states of São Paulo, Rio… …   Wikipedia

  • Water (classical element) — Water has been important to all peoples of the earth, and it is rich in spiritual tradition.Greek and Roman tradition Water is one of the four classical elements in ancient Greek philosophy and science. It was commonly associated with the… …   Wikipedia

  • Water activity — or aw is a measurement of the energy status of the water in a system. It is defined as the vapor pressure of water above a sample divided by that of pure water at the same temperature; therefore, pure distilled water has a water activity of… …   Wikipedia

  • Water fight — Water warfare redirects here. For armed conflict over water resources, see water war. A water fight is a type of mock combat using various water dispensing devices to soak opponents. Everything from buckets to balloons to water guns and even… …   Wikipedia

  • water — [wôt′ər, wät′ər] n. [ME < OE wæter, akin to Ger wasser < IE * wodōr < * wed , to wet (< base * awed , to moisten, flow) > Gr hydōr, water, L unda, a wave, Russ voda, water, Ir uisce, water] 1. the colorless, transparent liquid… …   English World dictionary

  • Water efficiency — can be defined as *1) the accomplishment of a function, task, process, or result with the minimal amount of water feasible; *2) an indicator of the relationship between the amount of water required for a particular purpose and the amount of water …   Wikipedia

  • Water supply and sanitation in Zambia — is characterized by wide discrepancies in access to an improved water source between urban (90%) and rural areas (40%), as well as limited service quality in urban areas. A reform process undertaken since 1989 in urban areas has been slow to… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»